Görmeyen gözlere ışık oldu

Geçirdiği hastalık yüzünden 2,5 yaşında görme kabiliyetini kaybeden Duygu Kayaman, gören yaşıtlarını geride bırakan başarılara imza atıyor. Bir dönem gözleri görmediği hâlde üst üste bilgi yarışmasında birinci olarak Türkiye'nin sevgilisi hâline gelen Hale Bacakoğlu'nun öğrencisi olan Duygu Kayaman,  geliştirdiği proje ve kazandığı ödüllerle Türkiye'nin adını dünyaya duyuruyor.  Sekiz yıldır dünyanın en büyük yazılım şirketlerinden Microsoft'ta Erişilebilirlik Ekibi'nin liderliğini yapan Kayaman, geliştirdiği proje ile görme engellilerin, uygulama üzerinden kitaplara, gazetelere, sinemaya, alışverişe ve eğitimlere erişmesini sağlıyor. “Görmemeyi engel olarak görmeyen” Kayaman, geliştirdiği ‘Hayal Ortağım Projesi' ile, 2014 yılında MIT Technology Review Dergisi tarafından “Innovators Under 35” (35 Yaş Altı Yenilikçiler) yarışmasında “Yılın Sosyal Yenilikçi”si seçilmiş, Forbes Magazine Under 30 (30 Yaş Altı Yenilikçiler)tarafından “Gelecekte dünyayı değiştirecek liderler” ödüllerine layık görülmüş. MIT Technology Review ödülü daha önce Facebook'dan Mark Zuckerberg, Google'dan Sergey Brin ve Nobel Fizik Ödüllü Konstantin Novoselov gibi yenilikçi gençlere verilmiş…

Kayaman bu arada Haliç Üniversitesi Psikoloji Bölümünü, Bilgi Üniversitesi MBA yüksek lisansını ve Regent's Aondon dil okulunu burslu olarak tamamlamış.

GÖRENLERLE OKUYAN İLK ÖĞRENCİ
Duygu Kayaman, Sabancı Vakfının 2007 yılından bu yana düzenlediği Sabancı Vakfı Filantropi Semineri'nde konuşmacıydı. Bu yıl “Engelsiz Yaşam Teknolojileri - Eğitim ile Güçlenme” başlığı altında düzenlenen etkinlik öncesinde kendi hikâyesinden yola çıkarak eğitim ve teknoloji ile bir engellinin hayatının nasıl değişebileceğini anlattı. Kayaman'la seminer öncesinde konuştuk…

¥ Nasıl bir çocukluk geçirdin?
İki buçuk yaşında görmemeye başladım. Gözümün arkasında bir kitle oluştu ve göz sinirlerim zedelendi. Ailem gören bir çocuk nasılsa beni öyle yetiştirdi aslında beni. Yeri geldi ağaca tırmandım, yeri geldi koştum. Önce iki yıl görme engellilerin gittiği okula gittim. Öğretmenlerimin ve hayattaki en ilham aldığın en önemli kişi olan Hale Bacakoğlu'nun tavsiyesiyle kaynaştırma eğitimine başladım. İlkokulu görenlerle birlikte okuyan ilk kişi oldum. Tek hedefim vardı psikoloji okumak. Daha sonra İstanbul merkezli çok uluslu bir sivil toplum kuruluşu olan Young Guru Akademi'yle (YGA) tanıştım. Beş bin saat eğitim aldım. Önce bizi eğittiler, biz de gidip sahada başkalarını eğitmeye başladık. Orada projeler geliştirirken daha başka neler yapabilirim diye düşündüm ve görme engellilerin bilgiye erişimini kolaylaştıran “Hayal Ortağım” uygulamasının geliştirilmesine liderlik ettim.

¥ Hayal Ortağım Projesi nasıl ortaya çıktı?
Ben eskiden saatlerce kabartma yazı ile kitap okumaya çalışıyordum ya da ailem benim için kayıt cihazına okuyordu. Ders kitapları yoktu. Bir görme engelli olarak hayalim, engeli olsun olmasın herkesin kitaplara, gazetelere, eğitimlere ve lokasyon bilgilerine kolay ulaşabilmesiydi. Ben de görme engelliler için bir uygulama geliştirdim. Bugün artık bir engelli telefonla aradığında ücretsiz olarak binlerce kitaba, gazeteye ve istediği bazı bilgilere rahatlıkla ulaşabiliyor. Turkcell, YGA stratejik ortaklığında gelişen bir proje. Bugün birçok alışveriş merkezinde navigasyon özelliği sağlıyor. Yürürken hangi mağazanın nerede olduğunu anlayabiliyoruz. Yine aynı şekilde bütün sinemalarda sesli betimlemeli olarak filmleri izleyebiliyoruz. Yani kulağımıza kulaklığımızı taktığımızda Hayal Ortağım bize betimlemeye başlıyor. Mesela ‘Şu an bir kadın oturuyor röportaj yapıyor' gibi bütün detayları anlatıyor. Hayal ortağım sayesinde MIT 35 tarafından yılın Yılın En Genç Sosyal Girişimcisi seçildim. Forbes 30 tarafından verilen Gelecekte Dünyayı Değiştirecek Liderler Ödülü'nü aldım. Tabii ki bu ödüllerin arkasında birlikte başarma hikâyesi yatıyor.  500'e yakın YGA gönüllüsünün çalıştığı, her gün kat üzerine kat çıktığı bir proje bu.

¥ Microsoft'ta şu an ne yapıyorsun?
Microsoftta erişilebilirlik ekibinin liderliğini yapıyorum. Engellilerin sosyal çalışma ve eğitim hayatını değiştirmeye çalışıyoruz. Yani daha çok engellinin daha çok şirkette üst düzeyde çalışabilmesi için belli noktalarda şirketlere danışmanlık yapıyoruz. Geliştirdiğimiz projeler sayesinde bugün gören görmeyen herkes ofis programları üzerinden ders yapabiliyor. Kitaplarını oradan okuyorlar, eğitimlerini oradan alıyorlar. Bunları okullara paylaşıyoruz. Parıltı görmeyen çocuklar destek derneğinde başkan yardımcılığı yapıyorum. Orada da Türkiye'de ilk ve tek görme engelli eğitim derneği olarak bebeklikten eğitimlerinin sonuna kadar eğitim veriyoruz.

ASLA PES ETME
¥ Sence hayattaki en önemli engel nedir?
Ön yargılar. Bir engelliyi tanımadan, yapamaz, nasıl yapacak, çarpar, düşer bu bölümü okuyamaz, bu üniversiteye gidemez gibi algılarımız var. Toplumu yargılamıyorum çünkü çevrelerinde engelli yoksa bir engellinin neyi yapıp neyi yapamayacağını bilemezler. Farkındalık oluştururken bizlere de büyük görevler düşüyor.

¥ Senin engelin ne?
Yok diyebilirim. Tabii ki bazen karşıma “yapmamam gerektiğine dair”  bir çok engel çıkıyor. Ama ben ‘asla pes etme' sloganı ile ilerliyorum. Bir şekilde onun bir oluru vardır ve o olurunu bulana kadar deniyorum.

¥ Görmek ne kadar önemli?
Aslında günümüzde, belki de gün geçtikçe önemini kaybetmeye başladı. Eskiden baston düz bir baston iken bugün akıllı baston var. Eskiden aileler bize kitap okurken, bugün tarayıcıdan kitap tarayıp okuyabiliyoruz. Ya da on-line olarak kitap satın alabiliyoruz. Bu yüzden biraz daha arka plana gitmeye başladı.

¥ Gören kişiler gerçekten görebiliyorlar mı?
Bazen algılarımız kapalı olabiliyor. İnsanlarda bir yargı oluyor ve o algıyı kırmak bazen gerçekten zor olabiliyor.

¥ Ne bekliyorsun insanlardan? Keşke şöyle olsaydı dediğin şey ne?
Son zamanlarda daha bencilleşmeye başladık. Ben yaparım, başkası yapmasa da olur demeye başladık. Biraz daha birlikte başarmayı gerçekleştirmek gerekiyor. Gören görmeyen engelli engelsiz hiç fark etmez. Bir şeyleri birlikte başardığınızda aslında onun arkasından çok güzel şeyler geliyor.